Een goed teamklimaat om leerkrachten te behouden in het onderwijs
In de opleiding tot basisschoolleerkracht leiden we studenten op in het domein van de klas. Door in de lesmodule aandacht voor teamklimaat en eigen welbevinden in de teamcontext in te voegen leren we studenten grip te krijgen op hun rol als teamspeler en staan zij als beginnend leerkracht steviger aan de start van hun onderwijscarrière. Onderzoek en innovatie gaan in dit proces hand in hand.
Doel
Het doel van ons project is pabo-studenten bewust te maken van de impact die een goed teamklimaat heeft op zowel het onderwijs aan leerlingen, als het welbevinden van henzelf en collega leerkrachten. Studenten ontwikkelen de vaardigheid een rol als teamspeler aan te nemen die bij hen past. Hierdoor staat de student als beginnend leerkracht steviger aan de start van diens onderwijscarrière, en levert ons project een bijdrage aan solide schoolteams.
Onderzoeksvraag
Tijdens dit innovatieproces zijn de volgende vragen leidend:
- In hoeverre kan de student uitleggen wat qua teamklimaat bevorderend is om samen met collega’s onderwijs te ontwikkelen volgens schoolvisie en deze informatie koppelen aan diens eigen visie op samenwerken in het lerarenteam?
- In hoeverre kan de student uitleggen wat voor diens eigen welbevinden nodig is op gebied van teamklimaat en een start maken met het handelen hiernaar?
- In welke mate geven de studenten, na het volgen van de module, aan steviger aan de start van hun carrière te kunnen beginnen?
- In hoeverre zijn de ontworpen materialen ondersteunend aan het leven van de studenten?
Deze vragen worden getoetst tijdens de ontwikkeling, uitvoering en afsluiting van de module.
Methode
De onderwijsinnovatie vindt plaats binnen de lesmodule Persoonlijk Leiderschap en Organisatieontwikkeling (PLO), in het laatste jaar van de Driejarige Research & Design bacheloropleiding. Nieuw is dat studenten binnen deze lesmodule kennis en ervaring opdoen over werkende factoren voor een goed teamklimaat, zoals beschreven in het model lemniscaat Teamklimaat (zie: Downloads onderaan deze pagina). Dit model hebben wij ontwikkeld op basis van onderzoek naar teamklimaat in onderwijs. De innovatie binnen lesmodule PLO bestaat uit:
- Leren over en ervaren van teamklimaat;
- Ontwikkelen van ondersteunende materialen en werkvormen samen met leerkrachten primair onderwijs en studenten.
We werken tijdens dit project op onderzoekend innovatieve wijze samen met partnerscholen en studenten. Dit om aansluiting tussen praktijk en opleiding te versterken en tevens met de innovatie bij te dragen aan het welbevinden van alle leerkrachten. We stemmen periodiek af met betrokken partnerscholen, docenten PLO, de coördinator van de Driejarige Pabo (DP) en Research&Design-studenten van ons lectoraatsonderzoek. We ontwikkelen samen de materialen en richtinggevende voorbeelden. Deze materialen zijn gericht op interactie tussen praktijk en studenten en stimuleren bewustwording op wat goed gaat en wat nodig is om samen met collega’s onderwijs volgens de visie van de school te maken. Dit heeft directe impact op het leren van alle betrokkenen.
Onderzoek en innovatie gaan tevens hand in hand door tussentijds te evalueren en door te ontwikkelen. Bevindingen nemen we mee naar het volgende schooljaar voor een nieuwe groep studenten van de DP en voor de lesmodule PLO in het voltijd- en deeltijdcurriculum. We passen hierbij de cyclische wijze van actieonderzoek toe. We evalueren op krachtgerichte wijze middels vragenlijsten, focusgroep-gesprekken en monitorgesprekken om de samenwerking te bevorderen. De eerste groep studenten die deze lesmodule aangeboden krijgt, volgen we uitvoerig, als case-study. Tijdens de lessen observeren de twee vaste docenten van de klas, de studenten. Bevindingen en ervaringen worden mondeling en schriftelijk gedeeld met collega's en het onderwijsveld.
Resultaten
We verwachten twee effecten van de innovatie:
- Studenten kunnen op teamniveau betekenis geven aan hun praktijkervaring, waardoor ze komen tot een visie op samenwerken in een lerarenteam in relatie tot de visie van de school. Dit effect evalueren we door middel van de toetsopdracht aan het einde van de module, waarin de studenten hun visie en leeropbrengst presenteren.
- Studenten zijn zich bewust van hun behoeften op teamniveau. Dit kunnen zij vertalen naar concreet handelen en de rol die ze willen vervullen in het team waar zij na afstuderen voor kiezen. We evalueren dit effect door met de toetsopdracht aan het einde van de module te meten in hoeverre de studenten de benodigde vaardigheden hiertoe beheersen. Daarnaast krijgen alumni, een half jaar na afstuderen, een vragenlijst om te evalueren in hoeverre zij buiten het opleidingskader gebruik maken van de opgedane kennis en ervaringen.
Verwachte uitkomsten
De wens is dat studenten middels deze lesinnovatie leren en ervaren welke impact een goed teamklimaat heeft op het onderwijs voor de leerlingen en het welbevinden van henzelf en collega leerkrachten. Dit levert naar verwachting op dat de student als beginnend leerkracht steviger staat aan de start van diens onderwijscarrière. Verder zullen er tal van materialen ontwikkeld worden ter ondersteuning van het leerproces van de studenten en lerarenteams. Zoals; podcasts, kennisclips en artikelen voor kennisverwerving over teamklimaat; een aanpak om good-practices op te halen; werkvormen om combinatie van kennis, praktijkervaringen en reflectie te stimuleren. Daarnaast ontwikkelen we lemniscaat Teamklimaat door tot een praatplaat en een spelvorm. Dit om de dialoog tussen (aankomend) leerkrachten te stimuleren over goed teamklimaat als vruchtbare bodem voor goed onderwijs volgens visie.
