Onderzoeksthema
Het onderzoek richt zich op de rol van waarden in het leiderschap. Het begrip waarden wordt daarbij breed geïnterpreteerd. Waarden hebben betrekking op betekenisgeving, op ideeën over wat goed en slecht is en hoe je daar als onderwijsprofessional of onderwijsorganisatie vorm aan kunt geven. Naast interne en externe onderzoeksdata zijn waarden een belangrijke bron om richting te geven aan besluitvorming en acties.
Bij het omgaan met hedendaagse praktijkvraagstukken en dilemma’s spelen waarden een belangrijke rol. Voorbeelden van dergelijke praktijkvragen zijn: hoe draag ik als schoolleider bij aan verbinding in een context van diversiteit, hoe ga ik om met botsende waarden van leerlingen, ouders en leraren, hoe breng ik balans tussen het belang van de organisatie en het belang van het individu, hoe gaan we om met conflicterende waarden in samenwerkingsprocessen?
Waardegerichte leiders stellen ‘het waartoe’ (de bedoeling) van het onderwijs centraal en bevorderen waardegerichte interacties tussen betrokkenen om tot gezamenlijke betekenisgeving en congruentie tussen waarden en handelen te komen. Om in alle diversiteit tot verbinding te komen is het bewust opzoeken van verschillende perspectieven, wederkerigheid en kritische tegenspraak van groot belang. Van de schoolleider vraagt dit balanceren tussen 'vooruit' denken (richting geven, organiseren, creëren) en 'stilstaan' (gezamenlijke betekenisgeving, waardegerichte interacties). Uit vooronderzoek van het lectoraat blijkt echter dat het vinden van die balans en het vormgeven aan waardegerichte interacties niet eenvoudig is. Het verbinden van waarden aan de dagelijkse praktijk staat de komende jaren dan ook centraal in het onderzoek.
Samenwerking
Het lectoraat Leiderschap in het Onderwijs valt geheel onder Penta Nova, Academie voor Schoolleiders. Penta Nova is een samenwerkingsverband van zeven hogescholen die elkaar vinden in een waardegerichte benadering. Het dagelijks bestuur van Penta Nova bestaat uit twee leden van de betrokken hogescholen. Het CvB van de Marnix Academie maakt daar deel van uit. De lector en associate lector zijn qua aanstelling ondergebracht bij de Marnix Academie bij het ontbreken van een rechtspersoon voor Penta Nova.
Het lectoraat voert onderzoek uit in samenwerking met scholen uit het po, vo, mbo en hbo. Vanaf de start van het lectoraat is een ‘buitenkring’ ingesteld. De buitenkring bestaat uit schoolleiders en bestuurders uit po, vo en mbo, onderwijsadviseurs, beleidsmakers en collega-onderzoekers. De buitenkring fungeert als klankbord, denkt mee en geeft feedback aan de kenniskringleden. Met het oog op de kwaliteitszorg van het onderzoek bestaan ook nauwe samenwerkingsrelaties met het Marnix Innovatie Centrum.
Het lectoraat participeert verder in extern gefinancierd onderzoek, bijvoorbeeld in samenwerking met collega-lectoren van hogeschool Fontys, Windesheim Almere, hogeschool Leiden en hogeschool van Amsterdam. Andere samenwerkingspartners zijn de schoolleidersregisters po en vo, het NIVOZ, adviesbureau Expertis en Het Greijdanus in Zwolle.
Onderwijs
Penta Nova is een samenwerkingsverband tussen zeven hogescholen. Namens deze hogescholen is het lectoraat Leiderschap in het Onderwijs opgericht. Het is een gezamenlijk lectoraat dat is gekoppeld aan de masteropleiding Educational Leadership (MEL) en tevens verbonden is aan de opleidingen Schoolleider Basisbekwaam, Schoolleider Vakbekwaam, Middenmanagement po/vo en herregistratietrajecten.
Impact
Het Lectoraat Leiderschap in het onderwijs heeft in de eerste anderhalf jaar vooral ingezet op de ontwikkeling van een inhoudelijk kader voor waardegericht leiderschap en op het verkennen van de huidige praktijk op dit gebied. Dit heeft geresulteerd in een conceptueel kader dat de basis vormt voor en wordt aangescherpt door diverse onderzoeksprojecten, aansluitend bij actuele thema's in scholen. De inzichten die samen met scholen worden opgedaan worden beschreven in artikelen en een boek en gedeeld in diverse workshops en seminars. Ook wordt actief geparticipeerd in de landelijke discours. In het derde nu lopende jaar is de vertaling naar de schoolleidersopleidingen van Penta Nova een belangrijk aandachtspunt, evenals het opzetten van ‘communities of practice’: groepen schoolleiders en bestuurders die samen ervaringen delen rondom het vormgeven aan waardegericht leiderschap en hun eigen praktijk onderzoeken.
Community of practice
Het lectoraat Leiderschap in het onderwijs van Penta Nova biedt schoolleiders en bestuurders de gelegenheid om deel te nemen aan een Community of Practice (CoP) rond het thema Waardegericht leiderschap.
Lectoraatsgroep
Het lectoraat wil een centrum zijn voor schoolleiders waar door middel van (praktijk)onderzoek kennis wordt gecreëerd en verspreid en waar deling van kennis en ervaringen plaatsvindt. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar waardegericht leiderschap. Het onderzoek naar waardegericht leiderschap wordt verricht vanuit een kenniskring, in samenwerking met scholen. De kenniskring is in september 2018 gestart. De onderzoekers in de kenniskring zijn afkomstig uit de verschillende hogescholen van Penta Nova en uit het primair en voortgezet onderwijs.
De kenniskring bestaat uit negen leden. Naast de lector zijn dit zes representanten van de Penta Nova hogescholen (Marnix Academie, Christelijke Hogeschool Ede, Hogeschool Driestar, Hogeschool Inholland, Hogeschool Leiden, Hogeschool VIAA ), een bestuurder en een schoolleider. Onlangs is hogeschool De Kempel aangesloten bij Penta Nova. Dit betekent dat er binnenkort een lid aan de lectoraatsgroep zal worden toegevoegd. Daarmee komt de totale groep uit tien leden te bestaan.
Ebru Turan
Gerbrand Kloppenburg
Gerlo Teunis
Heleen den Herder
Henriëtte Hoogenkamp
Kees van der Vloed
Ria de Gooijer
Sieds Elze Sennema
Wouter Schenke
Over de lector
Wouter Schenke is lector Waardengericht leiderschap in het onderwijs.
Contact
Wil je meer weten over het lectoraat Leiderschap in het onderwijs? Neem dan contact op met Wouter Schenke: w.schenke@hsmarnix.nl
Publicatie- en productenoverzicht
Andersen I. (Red.) (in druk). Leidinggeven aan waarde(n)vol werk. Waardengericht werken in scholen. Huizen: Pica.
Hoogenkamp, H. (2021). Omgaan met heftige gebeurtenissen. Het belang van een goede dialoog. Basisschoolmanagement 2021 (1), pp 24-26.
Andersen, I. (2020). Leiderschap in crisistijd. Schoolmanagement, april 2020, pp 6-9.
Uiterwijk-Luijk, L. (2020). Schoolleiders over hun aanpak van de coronacrisis. Basisschoolmanagement, april 2020, pp 4-7.
Uiterwijk, L., & Hoogenkamp, H. (2020). Een handleiding voor waardegericht leiderschap. Ideeën van schoolleiders. Basisschoolmanagement 2020 (1), pp. 24-25.
Wessum, van L., Ros, A. & Andersen, I. (2020). Herziening beroepsprofiel Schoolleider VO. Verantwoordingsrapportage. Utrecht: Schoolleidersregister VO.
Aa, R. van der, Beekhoven, S., Gijsel, M. Teurlings, C. & Uiterwijk, L. (2019). Benutting van antwoorden van de kennisrotonde. Een eerste inventarisatie. Den Haag: NRO.
Andersen, I. (2019). Waardegericht Leiderschap. Schoolmanagement, oktober 2019, pp 22-24.
Hoogenkamp, H., Uiterwijk, L., & Andersen, I. (2019). Waardegericht leiderschap: hoezo? Een verkennend onderzoek naar beelden van schoolleiders bij waardegericht leiderschap. SchoolManagement Totaal, (6): 14-18.
Schoolleidersregister PO (2019). Inge Andersen over ethisch leiderschap. Nieuwsbrief SRPO november 2019. https://www.sterkstaaltjeschoolleiderschap.nl/.../interview-met-inge-andersen
Uiterwijk-Luijk, L. (2019). Het bevorderen van onderzoeksvaardigheden in het mbo. Profiel, 28(2): 20-21.
Uiterwijk-Luijk, L., Krüger, M., Zijlstra, B., & Volman, M. (2019). Teachers’ role in stimulating students’ inquiry habit of mind in primary schools. Teaching and Teacher Education, 86. https://doi.org/10.1016/j.tate.2019.102894
Uiterwijk-Luijk, L., Krüger, M., & Volman, M. (2019). Promoting inquiry-based working: exploring the interplay between school board, school leaders and teachers. Educational Management Administration & Leadership, 47(3): 475-497. https://doi.org/10.1177/1741143217739357
Uiterwijk, L, & Punt, R. (2019). Een onderzoekende houding in de lerarenopleiding. Wat zegt literatuuronderzoek over de onderzoekende houding van studenten in de lerarenopleiding? Van twaalf tot achttien, (11): 40-41.
Verus (2019). Waardegericht leiderschap. Welke waarden spelen een sleutelrol in jouw organisatie. Interview in nieuwsbrief Verus, 17 januari 2019. https://www.verus.nl/actueel/nieuws/waardegericht-leiderschap-welke-waarden-spelen-een-sleutelrol-in-jouw-organisatie
Andersen, I., Hulsbos, F., & Snoek, M. (2018). Leiderschap van leraren. SchoolManagement, 2018 (5), pp. 28-34.
Uiterwijk, L. (2018). Een onderzoekende cultuur in de basisschool. Basisschoolmanagement, (5): 30-33.
Uiterwijk, L. (2018). Goedkoop wc-papier is lekkerder! Over de onderzoekende houding van leerlingen in het primair onderwijs. In: M. Krüger (red.), Onderzoeksmatig leidinggeven. Handreikingen voor schoolleiders en bestuurders. Den Haag / Leuven: Acco.
Uiterwijk, L. (2018). Bestuurders, waar zijn jullie uitspraken op gebaseerd? Leidinggeven aan data vanuit het bestuur in het primair onderwijs. In: M. Krüger (red.), Onderzoeksmatig leidinggeven. Handreikingen voor schoolleiders en bestuurders. Den Haag / Leuven: Acco.