Samenwerken met ouders in het onderwijs: het warme hart van de leraar doet ertoe!

Op de Marnix Academie is promotieonderzoek gedaan naar samenwerken met ouders aan opvoeding in het basisonderwijs. Het onderzoek laat zien dat leraren het verschil kunnen maken in het opbouwen van relaties met ouders als zij vanuit gelijkwaardigheid en empathie handelen.

Doel

Met het onderzoek naar samenwerken met ouders aan opvoeding willen we leren welke leerkrachtkenmerken belangrijk zijn om samenwerkingsrelaties met ouders op te bouwen rondom het opgroeiende kind. Inzicht in leerkrachtkenmerken is van belang om goed op te kunnen leiden binnen de lerarenopleiding. Het uiteindelijke doel is dat leerkrachten op een ontspannen, positieve manier kunnen omgaan met de ouders van hun leerlingen. Daar hebben het kind, de ouder én de leerkracht baat bij.

In de onderwijspraktijk merkte ik dat leerkrachten het contact met ouders ingewikkeld vinden als het raakt aan opvoeden. Hoe begin je een gesprek als een ouder een andere kijk lijkt te hebben dan jij? Wat als de ouder er andere waarden op na lijkt te houden? En: is het wel aan de leerkracht om over een opvoed-onderwerp te beginnen?
Omdat opvoeding onlosmakelijk verbonden is aan het vak van de leraar (in de interactie met de leerling kun je niet niet-opvoeden) en er nauwelijks onderzoek beschikbaar was over dit onderwerp, is het hoog tijd voor gedegen onderzoek!

Onderzoeksvraag

De onderzoeksvraag luidt: welke leerkrachtkenmerken zijn van belang voor het opbouwen van samenwerkingsrelaties met ouders rondom het opgroeiende kind? Nu deze vraag beantwoord is door het afgeronde promotieonderzoek, stellen we ons op de Marnix Academie de vervolgvraag: hoe leiden we goed op voor het samenwerken met ouders?

Methode

In het kader van het promotieonderzoek is uitgebreid studie gemaakt van de internationale wetenschappelijke literatuur. Als vervolg daarop hebben eerstejaars studenten een vragenlijst ingevuld over hun ervaringen tijdens de eerste stage: welke voorbeelden van oudercontact en (samenwerken aan) opvoeding kwamen ze al tegen en welke gedachten riep dat op? In een derde deelstudie is aan leraren gevraagd om een brief te schrijven aan een denkbeeldige pabostudent over een goed voorbeeld van samenwerken met ouders aan opvoeding. En een vierde deelstudie betrof interviews met schoolleiders over hun ervaringen met samenwerken met ouders aan opvoeding in hun basisschool. Al gedurende de looptijd van het promotieonderzoek is onderwijs ontworpen om studenten voor te bereiden op het samenwerken met ouders. Inmiddels draait deze leerlijn, opgebouwd uit verschillende stepping stones, in het voltijd programma en leren we nog steeds bij over het opleiden.

Na afronding van het promotieonderzoek is een netwerk opgezet van hogescholen, om samen de opleidingsvraag te beantwoorden. Ook maken we op de Marnix Academie een informatieve, onderzoekende podcast over het onderwerp, bestaande uit colleges, casusbesprekingen en interviews.

Resultaten

We hebben ontdekt dat de volgende leerkrachtkenmerken er echt toe doen in het contact met ouders: gelijkwaardigheid, empathie, reflectie en moed. Dat is een bijzonder lijstje, omdat de gangbare opleidingsinhouden (gesprekstechnieken, omgaan met conflicten, omgaan met agressie bij ouders) hier niet aan werken. Het is ook een bijzonder lijstje, omdat er in het pabo-curriculum eigenlijk heel veel aan deze aspecten van het leraarschap wordt gewerkt, maar dan in relatie tot de leerling. De transfer maken naar het contact met ouders, is nodig. Een student zei het treffend:

“In een gesprek rustig aftasten hoe het echt zit bij de ander, dat doe ik ook naar kinderen toe.”

Tips en advies

Voor het samenwerken met ouders is het van belang dat onderwijsprofessionals de ouder benaderen vanuit hun warme hart. Een houding van medemenselijkheid maakt het verschil. Het vraagt soms moed om de ouder echt te kunnen zien voor wie hij/zij is. Zoals het ook moed kan vragen om naar binnen te kijken: waarom raakt deze ouder mij zo? Wat vertelt mij dit over mijn eigen overtuigingen en waarden? Ben ik bereid écht te luisteren en te ontdekken wat deze ouder beweegt?

Het opbouwen van betekenisvolle relaties met ouders doet ertoe voor de kinderen waar we mee werken. Wijzen we hun ouders af, dan voelt dat kind ook dat het afgewezen wordt. De uitspraak van jeugdhulpverlener Wil Bertrams zet ik hier graag nog in het zonnetje: “Er is geen ouder die een kind op de wereld zet en denkt: ‘Dat leven ga ik eens flink verpesten’.” Als professionals zijn we verantwoordelijk voor de kwaliteit van het contact met alle ouders. Voor iedere ouder geldt: het kind is dierbaar. En de ouder heeft de beste bedoelingen. Uitgaan van de positieve intenties van de ouder en benieuwd zijn naar het verhaal van de ouder (en daarmee naar het verhaal van je leerling) gaat professionals helpen in het opbouwen van die positieve relatie met ouders. En zo’n relatie is onontbeerlijk als je het beste onderwijs voor het kind wilt kunnen bieden. 

Hoe nu verder?

Door het promotieonderzoek hebben we inzicht gekregen in de kenmerken van de leerkracht die ertoe doen in het contact met ouders. Die inzichten geven een mooie basis voor het nadenken over het opleiden voor samenwerken met ouders. Naast de winst voor het curriculum van de lerarenopleiding en de vele andere opleidingen aan de Marnix Academie, is er winst voor het leraarsvak in het algemeen. De podcast (kijk bij: Luister verder) en de diverse publicaties in vakbladen ontsluiten de nieuwe kennis voor het onderwijsveld. De Marnix Academie draagt zo bij aan het denken over opleiden van onderwijsprofessionals in relatie tot de huidige maatschappelijke omstandigheden van opvoeden en opgroeien.
 

Lees verder 

Naar aanleiding van het promotieonderzoek van Mirjam Stroetinga, heeft zij vele andere initiatieven ontplooid rondom de vraag: 'hoe kunnen leerkrachten met ouders samenwerken aan opvoeding'? Klik onderaan deze pagina op het kopje 'Downloads'. Daar staat het promotieonderzoek van Mirjam en deze blogs:

• Blog 1 gaat over de vraag, wat als we goed luisteren?
• Blog 2 gaat over het verloren zijn tussen school en thuis.
• Blog 3 gaat over onbereikbare ouders: zijn ze echt zo onbereikbaar?
• Blog 4 gaat over de schoolkeuze van ouders en de eerste kennismaking op school. 
• Blog 5 gaat over zwijgen bij uiteenlopende visies.
   

Luister verder

Of klik op de link (https://10minuten.buzzsprout.com/) om te luisteren naar de 10 minuten podcast van Mirjam Stroetinga en Annemarie Koopman. In deze podcast serie komen herkenbare casussen aan bod van samenwerken met ouders in het basisonderwijs. Onder het kopje 'Downloads' vind je 5 interviews uit deze podcastserie, met studenten en experts.

• Interview 1 gaat over opzien tegen het adviesgesprek.
• Interview 2 gaat over contact maken met een 'onbereikbare' ouder.
• Interview 3 gaat over het spreken met ouders bij een vermoeden van kindermishandeling.
• Interview 4 gaat over het werk van Ouders & Onderwijs.
• Interview 5 gaat over de rol van de IB-er en wat werkt in het contact met ouders.