Cyclisch handelingsgericht werken op basisschool de Horizon
Door een kennissessie, werksessie en evaluatie weten de leerkrachten op basisschool de Horizon meer over cyclisch handelingsgericht werken, zien ze het belang er van in en passen ze vaker (elementen van) deze manier van werken toe.
‘De kunst bij elkaar afkijken kan er bovendien voor zorgen dat het enthousiasme om cyclisch handelingsgericht te werken nog meer groeit.’
Doel
In het schooljaar 2019-2020 heeft een analyse van het onderwijs op de Horizon plaatsgevonden. Een van de belangrijkste aanbevelingen uit deze analyse was om het taal- en rekenonderwijs binnen de Horizon te versterken door meer handelingsgericht te gaan werken. Deze aanbeveling past goed bij het thema van Werkplaats Onderwijsonderzoek ‘Samen de Regie’. Het doel van het onderzoek is om een positieve verandering bij leerkrachten te bewerkstelligen in de kennis, overtuigingen en vaardigheden op het gebeid van handelingsgericht werken, gepersonaliseerd leren en digitaal adaptief werken. De focus ligt hierbij op het rekenonderwijs.
Onderzoeksvraag
1. Wat zijn de huidige kennis, overtuigingen en vaardigheden van leerkrachten binnen basisschool de Horizon over 1) Handelingsgericht werken; 2) Gepersonaliseerd leren; en 3) Digitaal en adaptief verwerken (bij rekenen)?
2. Welke veranderingen in de kennis, overtuigingen en vaardigheden ten aanzien van 1) Handelingsgericht werken; 2) Gepersonaliseerd leren; en 3) Digitaal en adaptief verwerken (bij rekenen) worden door de leerkrachten gerapporteerd naar aanleiding van de interventie(s)?
Methode
In de winter van 2020-2021 zijn als voormeting semigestructureerde interviews gehouden met alle acht leerkrachten van groep 4 t/m 8 van basisschool de Horizon. Deze interviews hadden als doel om te beoordelen wat de huidige kennis, houdingen en vaardigheden van leerkrachten zijn op het gebied van handelingsgericht werken, gepersonaliseerd leren en digitale en adaptieve verwerking, met een focus op het rekenonderwijs. Bij gepersonaliseerd leren is hierbij specifiek gekozen om te focussen op de coachende rol van de leerkracht.
Resultaten
Aan de hand van de bevindingen uit de interviews, zijn er verschillende interventies gedaan rond het toepassen van de cyclische manier van werken. Onze ambitie was om tot een algemene werkwijze of algemene afspraken te komen, zodat de leerkrachten voldoende kennis en tools hebben om deze werkwijze toe te passen. We hebben de volgende interventies ingezet:
1. Kennissessie
2. Werksessie
3. Toepassen in de praktijk
4. Evaluatie
De kennissessie bestond uit het delen van de bevindingen uit de voormeting en het opfrissen van de kennis over handelingsgericht werken. Als vervolg op de kennissessie bereidden de leerkrachten twee weken later tijdens een werksessie een rekenles voor aan de hand van een eigen leervraag. Samenwerken werd gestimuleerd. Nadat de les in de praktijk was gegeven hebben de leerkrachten in een korte evaluatiesessie hun ervaringen gedeeld.
In het voorjaar van 2022 zijn als nameting nogmaals semigestructureerde interviews gehouden met vier leerkrachten van groep 4 t/m 8. Deze leerkrachten hadden allen deelgenomen aan de voormeting en aan de onderwijsinterventies.
Tips en advies
Op basis van de interviews die zijn gedaan tijdens de nameting, kunnen we voorzichtig stellen dat we de kennis, overtuigingen en vaardigheden van leerkrachten over cyclisch handelingsgericht werken hebben veranderd aan de hand van een relatief kleine en kortdurende interventie, die goed past bij de werkwijze binnen de Horizon. Leerkrachten weten meer over cyclisch handelingsgericht werken, zien duidelijk het belang ervan in en passen vaker (elementen van) deze manier van werken toe. Ze zien ook op schoolniveau dat leerkrachten lesgeven op een manier die aansluit bij cyclisch handelingsgericht werken (e.g., het werken met instructiegroepen op het leerplein, het analyseren van toetsresultaten en op basis hiervan maken van groepsplannen). De leerkrachten geven wel aan dat het fijn zou zijn om deze manier van werken (e.g., het organiseren van de cyclus, niet alleen signaleren maar ook evalueren) nog meer in te oefenen, dat er meer zicht komt op elkaars aanpak en dat het thema nog meer levend wordt binnen de school, bijvoorbeeld door het meer structureel te laten terugkomen tijdens bijeenkomsten of door er meer bord- en werksessies aan te wijden.
Hoe nu verder?
De aanbevelingen zijn geformuleerd op leerkracht-, schoolteam-, en directieniveau.
1. Leerkrachtniveau. Uit het onderzoek komt naar voren dat ook na de onderwijsinterventie de kennis over handelingsgericht werken en de toepassing ervan verschilt. Collegiale consultatie en feedback kunnen helpen om kennis en vaardigheden te vergroten. Lesbezoeken, gezamenlijke voorbereiding en evaluatie zijn hiervoor geschikte methoden. De kunst bij elkaar afkijken draagt bij aan het enthousiasme om cyclisch handelingsgericht te werken. Verder bleek uit de voormeting dat de vaardigheden van leerkrachten om resultaten van leerlingen uit de gebruikte software te halen, nogal verschilde. Aangezien dergelijke informatie belangrijk is voor het stellen van doelen, is het aan te bevelen de vaardigheden van leerkrachten op dit gebied te versterken.
2. Teamniveau. Bij de nameting was duidelijk dat het onderwerp meer mag leven binnen de school. Meer uitwisseling kan helpen om zicht te krijgen op elkaars aanpak en zo structureler te leren van en met elkaar. Dit zorgt voor een verdere professionaliseringslag binnen het team. Bord- en werksessies kunnen hiervoor worden benut.
3. School-/directie- en bestuursniveau. Een verdere professionaliseringslag rond handelingsgericht werken vraagt tijd van leerkrachten en daarmee om een bepaalde mate van prioriteit. De directie kan hier een belangrijke rol in spelen door cyclisch handelingsgericht werken als speerpunt op te nemen in het schoolplan en structureel aan de slag te gaan met het onderwerp, bijvoorbeeld in bord- en werksessies. Het doel kan zijn om, zoals eerder geformuleerd als ambitie, tot een algemene werkwijze en eenduidige afspraken te komen. Deze dienen aan te sluiten op de reeds in gang gezette ontwikkelingen van de school.