Samen professionaliseren met Lesson Study rond het rekenen tot 100
Door het uitvoeren van een methode-analyse, interviews en Lesson Study als professionaliseringstraject hebben de leerkrachten van basisschool Op De Groene Alm op onderbouwde wijze keuzes kunnen maken ten aanzien van het strategieaanbod bij rekenen tot 100.
Het doel van het praktijkonderzoek is om binnen het team van basisschool Op De Groene Alm meer eenduidigheid te creëren ten aanzien van het instructieaanbod bij het leren optellen en aftrekken tot 100.
Doel
Het doel van het praktijkonderzoek is om binnen het team van basisschool Op De Groene Alm meer eenduidigheid te creëren ten aanzien van het instructieaanbod bij het leren optellen en aftrekken tot 100.
Onderzoeksvraag
Welke aanpassingen zijn nodig in het instructieaanbod op het gebied van reken-wiskundedidactiek binnen het domein optellen en aftrekken tot 100 om voor leerlingen op basisschool Op De Groene Alm een doorgaande leerlijn te bewerkstelligen?
De deelvragen zijn:
- Welke strategieën reiken leerkrachten uit de groepen 3, 4 en 5 aan bij het leren optellen en aftrekken tot 100?
- Welke strategieën worden door de reken-wiskundemethode WizWijs aangereikt bij het leren optellen en aftrekken tot 100?
- Wat is het effect van een interventie op basis van lesson study gericht op afstemming van leerkrachten in de groepen 3, 4 en 5 over rekenstrategieën bij het optellen en aftrekken tot 100 op (a) docentprofessionalisering en (b) de door hen gepercipieerde invloed op strategiegebruik van leerlingen?
Methode
Om zicht te krijgen op het strategieaanbod van de leerkrachten zijn interviews afgenomen met leerkrachten (n=5) van Op De Groene Alm die lesgaven in de groepen 3, 4 en 5 in schooljaar 2018-2019.
Het strategieaanbod door de reken-wiskundemethode WizWijs is beantwoord door (1) een methode-analyse (c.q. documentanalyse), en (2) een interview met de hoofdauteur van WizWijs (n=1). Voor de methode-analyse is zowel de handleiding voor de leerkrachten als de werkboeken van de leerlingen voor de jaargroepen 3, 4 en 5 bestudeerd. Bij de analyse is nagegaan in hoeverre tekst en opgaven over getalverkenning, leren optellen en aftrekken en modelgebruik sturen op het gebruik van de rijgstrategie, de splitsstrategie en/of variastrategieën. Voor het interview is de hoofdauteur bevraagd over de wijze waarop WizWijs stuurt op het gebruik van het rijgen dan wel het splitsen bij het leren optellen en aftrekken tot 100 en de rationale hierachter.
Verder is er in de praktijk geëxperimenteerd, waarbij ‘Lesson study’ is ingezet als professionaliseringsmethode. Er zijn zogeheten ‘lerende teams’ gevormd door de leerkrachten werkzaam in de groepen 3, 4 en 5, aangevuld met de leerkracht- en docentonderzoekers van de Marnix Academie. Gezamenlijk werden voor elke jaargroep twee reken-wiskundelessen voorbereid, uitgevoerd en nabesproken volgens de cyclus van lesson study. Op basis van theorie over Lesson study (Logtenberg & Odenthal, 2018) is een zogeheten booklet ontwikkeld waarin de lerende teams hun voorbereidingen noteren, evenals hun observaties tijdens de uitvoering van de lessen. Ter afsluiting is er met de leerkrachten uit de groepen 3, 4 en 5 een groepsinterview afgenomen, dat was opgezet volgens de storyline methodiek.
Resultaten
Op basis van de interviews onder leerkrachten is ontdekt dat er verschillen in aanpak en strategiegebruik bij het optellen en aftrekken tot 100 hanteren. De methode-analyse en het interview met de hoofdauteur maakt dat duidelijk dat b het leren optellen en aftrekken tot 100 (ook met tientaloverschrijding) in de methode een gerichte keuze is gemaakt om eerst te zorgen voor een sterke basis waarin een tellende aanpak niet meer nodig is voordat er rijgend gerekend wordt op de getallenlijn.
De interventie op basis van Lesson Study als professionaliseringstraject om tot nadere afstemming over strategiegebruik bij het rekenen tot 100 te komen is volgens planning verlopen. De betrokken leerkrachten zien in dat dit traject heeft bijgedragen aan meer inzicht en het creëren van een doorgaande leerlijn in de groepen 3, 4 en 5. Ook zien zij de meerwaarde van het samen voorbereiden van lessen. De impact van de interventie blijkt volgens de leerkrachten onder meer uit het meer (spontaan) gebruik van de getallenlijn door leerlingen.
Tips en advies
Eenduidige instructie over strategieën en een doorgaande leerlijn bij rekenonderwijs in de onderbouw van de basisschool vraagt meer dan alleen het volgen van de methodehandleiding. Dit onderzoek heeft laten zien dat Lesson Study eraan kan bijdragen dat er meer afstemming tussen de docenten komt. De werkwijze en resultaten van dit onderzoek kunnen ter inspiratie dienen voor andere scholen met vergelijkbare uitdagingen.
Hoe nu verder?
Professionaliseren via lesson study sluit goed aan bij de onderzoekscultuur van Op De Groene Alm. Het werken in lerende teams als vast gegeven binnen de school past uitstekend met de werkwijze van Lesson study.